Thúc đồng, chạm đồng nghệ thuật tinh hoa
Thúc đồng, chạm đồng nghệ thuật tinh hoa
Không giống với việc đúc, chạm, khắc hay bất cứ một loại hình nghệ thuật nào khác, nghệ nhân Lê Văn Phú làm nên các bức tranh đồng khác lạ của mình bằng một phương pháp cũng hết sức độc đáo – đó là nghệ thuật thúc đồng.
Mối lương duyên đặc biệt
Sinh ra trong một gia đình có nhiều thế hệ làm nghề thủ công mỹ nghệ, đặc biệt người cha là thợ chạm vàng bạc có tiếng ở Hà thành những năm 50 của thế kỷ XX. Ngay từ khi còn nhỏ, nghệ nhân Lê Văn Phú đã thừa hưởng “gien” nghệ thuật của dòng tộc.
Những tưởng Lê Văn Phú sẽ là người nối nghiệp cha ông để trở thành một người thợ kim hoàn (ông đã học nghề này từ khi còn là cậu bé mới 11 tuổi – PV), nhưng ông lại ôm mộng trở thành hoạ sỹ khi theo học nghề vẽ với các “danh sư” như Phạm Viết Song, Mạnh Quỳnh… “Giấc mộng hoạ sỹ” rồi cũng tan thành mây khói khi ông tham gia quân ngũ (10 năm ở chiến trường miền Nam) và công tác ở Bộ Tư lệnh Thủ đô.
Nghệ nhân Lê Văn Phú cho biết: “Cũng có thể đấy là cái duyên của tôi, bởi nếu “xuôi chèo mát mái” thì tôi đã thừa kế nghiệp của cha ông, hoặc nếu ước mơ thành hiện thực thì tôi rất có thể đã là một hoạ sỹ. Rời quân ngũ (năm 1979), tôi nung nấu một suy nghĩ, làm gì để không mai một nghề của cha ông mà vẫn thực hiện được đam mê của mình, đó là lý do tôi thực hiện kết hợp hội hoạ với nghề kim hoàn. Đây cũng là cách cứu vớt lại ý nguyện thành hoạ sỹ của tôi”.
Kết hợp hội họa với chạm khắc kim hoàn
Xưa nay, chưa từng ai biết đến nghệ thuật thúc đồng, cho đến khi nghệ nhân Lê Văn Phú “mai mối” hội họa với nghề chạm khắc kim hoàn. Dụng cụ để thực hiện nghệ thuật thúc độc đáo này cũng hết sức đơn giản, từ những chiếc ốc vít, trục bánh xe đạp, pê đan đến mũi khoan bê tông, thậm chí chỉ là mẩu sắt nhặt được trên đường cũng trở thành công cụ hữu ích dưới bàn tay tài hoa của ông. Trong quá trình làm việc, số đầu ve (tên gọi các dụng cụ dùng để thúc đồng – PV) được ông “cập nhật”, bổ sung ngày một nhiều để tạo ra những chi tiết đặc sắc trong từng tác phẩm.
Trong tất cả các khâu của quá trình thúc, điều quan trọng nhất để tạo nên tác phẩm như ý đó là cảm xúc và sự thăng hoa của tác giả trong mỗi lần xuống búa. Công đoạn đầu tiên, người nghệ nhân phải vẽ mẫu, và phải vẽ bằng tay, để từng nét vẽ nhập vào hồn, vào máu của mình, sau đó can âm bản để lấy mặt trái của bức tranh và in lên miếng đồng.
Lúc này, những kinh nghiệm của nghề kim hoàn được nghệ nhân Lê Văn Phú thực hiện qua từng nhát thúc từ mặt sau lên mặt trước miếng đồng. Tác phẩm nghệ thuật thúc đồng hình thành chính là kết quả của mối lương duyên đặc biệt của hội hoạ và chạm khắc kim hoàn.
Ban đầu chỉ là những tác phẩm nhỏ mang phong cách mỹ nghệ đơn giản. Cho dù ông có ý thức phá cách một chút trong phong cách hội họa, song nét tỉa tót, chau chuốt của “ngôn ngữ mỹ nghệ” vẫn còn sót lại. Dần dần ông đã khắc phục được các yếu điểm đó để đi đến sự giao thoa một cách nhuần nhuyễn của mỹ nghệ và hội hoạ trong các tác phẩm của mình.
So với các bức tranh gò đồng hay chạm đồng thì tranh thúc đồng của nghệ nhân Lê Văn Phú tỉ mỉ hơn rất nhiều và có cách thể hiện tranh theo một phong cách riêng, không thể lẫn được.
Độc bản là tiêu chí hướng đến
Tất cả những gì hiện hữu xung quanh con người đều có thể trở thành đề tài sáng tác của nghệ nhân Lê Văn Phú. Từ tranh cổ cho đến tranh hiện đại qua nghệ thuật thúc độc đáo của ông đều trở thành một dạng tác phẩm mới trên cái gốc vốn có của nó và không cái nào giống cái nào.
Lý giải điều này, nghệ nhân Lê Văn Phú giải thích: “Vì tôi làm thủ công nên mỗi lần thúc tôi lại có một nhận thức mới, phong cách mới thoát ra ngoài bản vẽ gốc. Vì vậy, những mẫu tranh tôi ra thị trường thì không ai có thể nhái lại được, thậm chí ngay cả bản thân tôi cũng không thể bắt chước lại được những tác phẩm của mình”.
Nếu như thợ làm tranh đồng bằng các phương pháp khác, cho dù cũng là thủ công, nhưng trước khi làm thường dán mẫu lên đồng, đi “công tua” để tránh lạc chạm, dẫn đến mất lối trong quá trình thao tác thì ông Phú chỉ can cho có hình hài rồi thực hiện thúc từ mặt trái của đồng lá mỏng. “Cứ thoải mái thúc bởi từng đường nét đã nằm trong tâm trí mình rồi, mỗi lần xuống búa là phải thật dứt khoát chứ không dò dẫm, có vậy tác phẩm mới sống và động”- nghệ nhân Lê Văn Phú nói.
Độc bản là tiêu chí mà các tác phẩm của nghệ nhân Lê Văn Phú hướng đến, cũng chính bởi vì bắt chước là điều không thể mỗi khi thúc các tác phẩm. Nghệ nhân Lê Văn Phú quan niệm, không cần sự giống nhau giữa mẫu với tác phẩm mà chỉ cần sự sống và động trong một bố cục chặt chẽ. Chính điều đó sẽ tạo nên đời sống của tác phẩm trong chính cái mà nghệ nhân thể hiện.